Er gaat tegenwoordig bijna geen dag voorbij waarin we niet worden geconfronteerd met asbest. Denk hierbij aan gezondheidsrisico’s, de complexiteit van renovaties of de complexe wetgeving om als burger om te gaan met dit materiaal.
Asbest is een natuurlijk voorkomend vezelachtig silicaat mineraal, dat al in de oudheid gekend was. Het werd bijvoorbeeld in de eerste wereldoorlog werd gebruikt als filtermateriaal in gasmaskers. Maar echt populair werd het vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw door het massale gebruik in bouwprojecten vanwege de sterkte en isolerende en brandwerende eigenschappen. Het materiaal komt voor in meer dan 230 commercieel beschikbare producten.
Asbest kan ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, vooral wanneer de vezels vrijkomen en ingeademd worden. Dit kan leiden tot verschillende ernstige ziekten, waaronder asbestose, longkanker en mesothelioom. Ter voorkoming werden vanaf het eind van de jaren ’70 op Europees niveau beschermende maatregelen ingevoerd, geleidelijk gevolgd door meer en meer preventieve maatregelen. Dit leidde tot een totaal asbestverbod op 23 oktober 2001.
Hiermee was het probleem echter niet opgelost. Enkel in Europa bevatten naar schatting 35 miljoen gebouwen asbest. Volgens een ambitieus plan van de Europese commissie zou het merendeel hiervan tegen 2030 gerenoveerd moeten worden als onderdeel van de “groene renovatiegolf”. Er komt met andere woorden en golf aan verbouwings- en renovatieprojecten op ons af, waarbij de veiligheid van arbeiders enkel kan gegarandeerd worden indien vooraf de al dan niet aanwezigheid van asbest is vastgesteld. Snelle en accurate testmethoden zijn dus meer dan ooit noodzakelijk om het jaarlijks aantal blootstellingen (125 000 000) en werkgerelateerde sterfgevallen (>100 000), volgens schattingen van het WHO, drastisch in te perken.
Monsters worden op afbraak- of renovatiesites verzameld als bulkmateriaal of luchtmonster. Bij bulk sampling wordt een hoeveelheid materiaal genomen uit bijvoorbeeld pleister, mastiek of roofing. Bij luchtmonsters wordt lucht door een filter gepompt waarbij aanwezige deeltjes en mogelijk asbestvezels op een filter gecollecteerd worden.
Volgende methoden worden traditioneel gebruikt in het analyselab voor asbestdetectie:
Maar er zijn ook bepaalde nadelen en beperkingen verbonden aan deze technieken:
Optische microscopie heeft vaak een beperking op vlak van resolutie en beschikt ook niet over de mogelijkheid om een chemische analyse uit te voeren. TEM heeft deze beperkingen niet, maar is een zeer dure en tijdrovende techniek. XRF kan helpen bij het analyseren van materialen op chemische samenstelling, maar enkel bij hoge concentraties.
De vraag naar meer snelheid, meer standarisatie en betere resolutie heeft ervoor gezorgd dat scanning electronen microscopie (SEM) meer en meer in beeld is gekomen als een ideale techniek voor het asbest-analyse lab.
Alhoewel de voorgeschreven normen, standaarden en aanvaarde testmethoden in de verschillende Europese landen nog steeds uitleenlopen, lijkt het nu wel duidelijk dat elektronenmicroscopie (SEM) de norm zal worden voor asbestdetectie.
De nieuwe Europese richtlijn (EU) 2023/2668 verplicht namelijk een verlaging van de detectielimiet en stelt dat laboratoria binnen deze richtlijn over uiterlijk zes jaar na inwerkingtreding moeten overschakelen op elektronenmicroscopie. Voor België bijvoorbeeld zal deze wijziging uiterlijk op 20 december 2025 in nationale wetgeving worden omgezet. Dit betekent dat labo’s die nu nog met lichtmicroscopie werken, zich moeten voorbereiden op deze overgang.
Lees het volledige artikel op onze gespecialiseerde website: electron-microscopes.com.
